Ατοπική δερματίτιδα ονομάζουμε μία συχνή δερματοπάθεια με κύριο σύμπτωμα της τον έντονο κνησμό. Στη Δερματολογία ο όρος δερματίτιδα ταυτίζεται με τον όρο έκζεμα. Επομένως, όταν αναφερόμαστε στην ατοπική δερματίτιδα και στο ατοπικό έκζεμα, μιλάμε για την ίδια πάθηση. Στην χώρα μας, το ποσοστό εμφάνισης αυτής της νόσου ανέρχεται σε 10% και παρατηρούνται αυξητικές τάσεις.
Η ακριβής αιτιοπαθογένεια δεν έχει διευκρινιστεί, ωστόσο φαίνεται να είναι αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων.
Πιο συγκεκριμένα, το βρέφος γεννιέται με την αλλεργική προδιάθεση, και στη συνέχεια οι περιβαλλοντικές επιδράσεις (όπως τροφικά αλλεργιογόνα, εισπνεόμενα αλλεργιογόνα κλπ.) οδηγούν στην εκδήλωση της δερματίτιδας. Συνήθως, ο ένας ή και οι δύο γονείς του παιδιού παρουσιάζουν κάποιο ή κάποια από τα παρακάτω νοσήματα : ατοπική δερματίτιδα, βρογχικό άσθμα, αλλεργική ρινίτιδα, αλλεργική επιπεφυκίτιδα.
Ανάλογα με την ηλικία του ασθενή διακρίνονται τρεις τύποι:
- Ατοπική δερματίτιδα της βρεφικής ηλικίας. Αρχίζει στη ηλικία των 3 μηνών και εκδηλώνεται με χαρακτηριστικό εξάνθημα στην περιοχή των παρειών συνοδευόμενο από έντονο κνησμό. Δερματικές βλάβες μπορεί να υπάρξουν και στο σώμα.
- Ατοπική δερματίτιδα της παιδικής ηλικίας. Περιλαμβάνει τις ηλικίες 4-5 ετών έως και την εφηβεία. Οι δερματικές βλάβες εντοπίζονται στις καμπτικές επιφάνειας αγκώνων και γονάτων, στα πλάγια του λαιμού και στα βλέφαρα. Σε όλη την επιφάνεια του σώματος διαπιστώνεται ξηρότητα.
- Ατοπική δερματίτιδα των ενηλίκων.
Βασικά χαρακτηριστικά της είναι το ξηρό δέρμα, η παρουσία φλεγμονής καθώς και η λειχηνοποίηση των καμπτικών επιφανειών των άνω ή/και των κάτω άκρων. Πολλές φορές παρατηρείται φλεγμονή γύρω από την περιοχή των οφθαλμών ή στην περιοχή του τραχήλου. Μία πολύ συχνά προσβαλλόμενη περιοχή είναι αυτή των χεριών, καθώς συνήθως εκτίθενται σε ερεθιστικές ουσίες, κατά τις επαγγελματικές και οικιακές δραστηριότητες.
Η ατοπική δερματίτιδα είναι μία χρόνια πάθηση που χαρακτηρίζεται από υφέσεις και εξάρσεις. Ωστόσο, με την πάροδο του χρόνου και την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή από το θεράποντα δερματολόγο διαπιστώνεται η βελτίωσή της. Έρευνες έχουν δείξει, ότι το 50% των περιπτώσεων βελτιώνεται στην προσχολική ηλικία . Ένα ακόμη μεγαλύτερο ποσοστό (75%-80%) εμφανίζει συνήθως βελτίωση ή ακόμη και ίαση στην προεφηβική ηλικία. Επίσης ένα ποσοστό της τάξης 30%-50%, ανάλογα και με τη βαρύτητα της ατοπικής δερματίτιδας, εκδηλώνει αλλεργικό βρογχικό άσθμα ή και αλλεργική ρινίτιδα σε μεγαλύτερη ηλικία. Τέλος, στο 10-20% η νόσος επιμένει και συνεχίζεται σε όλη τη διάρκεια της ζωής του ασθενούς.
Στο ατοπικό δέρμα συχνά φαίνεται να αποικίζεται από χρυσίζοντα σταφυλόκοκκο. Επιπλέον, ο διαταραγμένος φραγμός του δέρματος επιτρέπει ευκολότερα την είσοδο σε αλλεργιογόνα, μικρόβια και ερεθιστικές ουσίες. Η επιμόλυνση, εφόσον υπάρξει, έχει ως αποτέλεσμα την έξαρση και την επιμονή της φλεγμονής των βλαβών της ατοπικής δερματίτιδας. Παράλληλα, παρατηρείται τα άτομα με ατοπική δερματίτιδα να είναι περισσότερο επιρρεπή σε ιογενείς λοιμώξεις του δέρματος, μυκητιάσεις και παρασιτώσεις.
Η θεραπευτική επιλογή καθορίζεται από την ηλικία του ασθενή και την κλινική του εικόνα. Κατά την οξεία φάση χορηγούνται κορτικοστεροειδή (τοπικά / από το στόμα) για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, ώστε να εξασφαλιστεί ο έλεγχος του νοσήματος. Οι αναστολείς καλσινευρίνης είναι φάρμακα με δράση παρόμοια με των κορτικοστεροειδών. Αντιβιοτικά τόσο τοπικά όσο και από του στόματος, χορηγούνται σε περιπτώσεις επιμόλυνσης των βλαβών.
Στις συστηματικές θεραπείες για τη θεραπεία της ατοπικής δερματίτιδας περιλαμβάνονται φάρμακα όπως η μοντελουκάστη, η κυκλοσπορίνη Α και η mycophenolate mofetil. Για τον έλεγχο του κνησμού χορηγούνται αντιισταμινικά από το στόμα. Η φωτοθεραπεία αποτελεί δεύτερης γραμμής θεραπεία για παιδιά άνω των 10 ετών και ενηλίκους. Να σημειώσουμε, τέλος, ότι για τη σοβαρή ατοπική δερματίτιδα, υπάρχουν και νεότερες θεραπείες, όπως η ανοσοθεραπεία, με πολύ ικανοποιητικά αποτελέσματα.
- Το δέρμα του ασθενή πρέπει να διατηρείται καλά ενυδατωμένο. Υπάρχουν ειδικά προϊόντα που μπορεί να σας συστήσει ο δερματολόγος σας για αυτό το σκοπό.
- Τα νύχια να διατηρούνται κοντά και καθαρά.
- Στο μπάνιο να αποφεύγεται το πολύ ζεστό νερό, γιατί επιδεινώνει τη δερματίτιδα.
- Μετά το μπάνιο το σώμα καλό είναι να στεγνώνεται με απαλές κινήσεις.
- Τα ρούχα που επιλέγονται για τον ασθενή προτιμάται να είναι βαμβακερά και όχι μάλλινα ή συνθετικά.
- Το δωμάτιο του ασθενή να μην έχει χαλιά ή μοκέτες και να καθαρίζεται με ηλεκτρική σκούπα.
- Να εξασφαλίζεται ψυχική ηρεμία, γιατί το ψυχολογικό stress επιδεινώνει τη νόσο.