Η ερπητική λοίμωξη των γεννητικών οργάνων είναι ένα σεξουαλικώς μεταδιδόμενο νόσημα. Αποτελεί ιογενή λοίμωξη και προκαλείται από τον ερπητοϊό (HSV-Herpes Simplex Virus), και κυριώς τον HSV-2 και λιγότερο από τον HSV-1. Ο έρπης τύπου-1 (HSV-1) συνήθως προκαλεί τον επιχείλιο έρπητα, ενώ ο έρπης τύπου-2 (HSV-2) ευθύνεται κυρίως για τον έρπητα των γεννητικών οργάνων. Ωστόσο, και ο HSV-1 μπορεί να προκαλέσει ερπητική λοίμωξη στα γεννητικά όργανα μέσω της στοματογεννητικής οδού(στοματικό σεξ). Αποτελεί το συχνότερο αίτιο σεξουαλικώς μεταδιδόμενων ελκών παγκοσμίως. Τέλος, η μόλυνση από HSV-2 αυξάνει κατά 2-3 φορές τον κίνδυνο μόλυνσης από HIV και μετάδοσης αυτού, ακόμη και ύστερα από την επούλωση των ελκών και διαβρώσεων που προκαλεί ο HSV-2.
Μπορεί να προσβάλει το δέρμα και τους βλεννογόνους και αφορά και τα δύο φύλα. Η συμπτωματολογία τείνει να εμφανίζεται συχνότερα σε γυναίκες. Ο έρπητας των γεννητικών οργάνων μπορεί να εκδηλωθεί με ποικίλες κλινικές μορφές και διαφορετική κλινική βαρύτητα, ή ακόμα και να μην προκαλέσει κανένα σύμπτωμα (ασυμπτωματική μόλυνση). Η λοίμωξη διαρκεί ισόβια, με διαλείπουσα κλινική και υποκλινική ενεργοποίηση του ιού και αποβολή του από τις επιφάνειες των βλεννογόνων ή του δέρματος. Υπάρχουν ασθενείς που φέρουν τον ιό και δεν εκδηλώνουν ορατές κλινικές βλάβες.
Ωστόσο, η τυπική κλινική εικόνα της πρωτολοίμωξης εμφανίζεται λίγες μέρες (συνήθως 3-7 ημέρες) μετά τη μόλυνση από τον ιό. Ο ιός όταν εισέλθει στον οργανισμό, ξεκινά να πολλαπλασιάζεται μέσα στα κύτταρα της επιδερμίδας ή των βλεννογόνων προκαλώντας την προσωρινή τους καταστροφή και εκδηλώνεται με ερυθηματώδεις βλατίδες και φυσαλίδες με ορώδες ή οροπυώδες υγρό, ερύθημα και οίδημα της πάσχουσας περιοχής. Τις επόμενες ημέρες, η οροφή των φυσαλίδων σπάζει, αφήνοντας διαβρώσεις και έλκη, που επουλώνονται με αργό ρυθμό, ενώ υπάρχει πιθανότητα για τις επόμενες 2-3 εβδομάδες να εμφανίζονται και νέες βλάβες. Κάποια συστηματικά συμπτώματα που μπορεί να προκαλέσει η μόλυνση του έρπητα είναι:
- Πυρετός, ρίγος, καταβολή, μυαλγίες, οσφυαλγίες
- Λεμφαδενοπάθεια στους λεμφαδένες που παροχετεύουν την πάσχουσα περιοχή
- Άλγος, δυσφορία, αίσθημα καύσου ή νυγμών, κνησμός
- Στις γυναίκες παρατηρούνται συχνά δυσουρικά ενοχλήματα και άλγος στην περιοχή του κόλπου, κολπικές εκκρίσεις.
Στη συνέχεια, μέσω των αισθητικών περιφερικών νεύρων ο ιός ξεκινά το ταξίδι του μέσα στον οργανισμό, με τελικό προορισμό τα αισθητικά γάγγλια, όπου εκεί παραμένει εφ’ όρου ζωής σε λανθάνουσα κατάσταση. Κατά την ενεργοποίηση του, μεταναστεύει ακολουθώντας την αντίστροφη πορεία από το αισθητικό γάγγλιο προς την επιφάνεια του βλεννογόνου ή του δέρματος στο αντίστοιχο δερμοτόμιο, όπου πολλαπλασιάζεται και αποβάλλεται μέσω των εκκρίσεων ή της κυτταρικής απόπτωσης. Τα αίτια της ενεργοποίησης μπορεί να είναι λοίμωξη, τραύμα, στρες, έκθεση σε ακτινοβολία UV, έμμηνος ρύση, πτώση του ανοσοποιητικού συστήματος οποιασδήποτε αιτιολογίας, ή μπορεί και να συμβεί αυτόματα χωρίς να συντρέχει κανένας από τους γνωστούς προδιαθεσικούς παράγοντες. Οι περισσότερες υποτροπές δεν εξελίσσονται σε κλινικό επεισόδιο, διότι περιορίζονται από την κυτταρική ανοσία.
Στις γυναίκες, οι βλάβες συνηθέστερα εκδηλώνονται στο εσωτερικό του κόλπου, καθώς και εξωτερικά στα μικρά και μεγάλα χείλη του αιδοίου. Στους άνδρες, εντοπίζονται κατά μήκος του πέους και στην περιοχή του όσχεου. Βλάβες μπορεί να παρατηρηθούν και στα δύο φύλα στους μηρούς, στους γλουτούς και περιμετρικά του πρωκτού.
Η διάγνωσή της βασίζεται κυρίως στη λεπτομερή λήψη ιατρικού ιστορικού, στην κλινική εξέταση και ανεύρεση των χαρακτηριστικών βλαβών της νόσου, η οποία πλαισιώνεται από ειδικό εργαστηριακό έλεγχο.
Για να διαπιστωθεί ποιος ιός έχει προκαλέσει τις δερματικές βλάβες στα γεννητικά όργανα, διενεργείται ειδικός αιματολογικός έλεγχος, ο οποίος περιλαμβάνει μοριακό και ανοσολογικό έλεγχο (αντισώματα έρπητος και μοριακός έλεγχος ερπητοϊού).
Η θεραπεία της πρωτολοίμωξης και των επεισοδίων περιλαμβάνει αντιϊκούς παράγοντες και αναλγητική αγωγή για την ανακούφιση από τα συμπτώματα της νόσου, χωρίς όμως δυστυχώς, να μπορούν να εκριζώσουν τον ιό, που παραμένει στον οργανισμό για πάντα. Σε περίπτωση μεγάλης συχνότητας υποτροπών μπορεί να χορηγηθεί θεραπεία καταστολής. Η σύγχρονη φαρμακευτική αγωγή χορηγούμενη με σωστό τρόπο ελαττώνει τη διάρκεια του κάθε επεισοδίου, προλαμβάνει τις υποτροπές και περιορίζει τη μετάδοση του γεννητικού έρπητα. Τέλος, η διαρκής χρήση προφυλακτικού, ακόμη και μεταξύ των υποτροπών, μειώνει τον κίνδυνο της μετάδοσης.
Πρώτο επεισόδιο (δηλαδή νέα λοίμωξη) έρπητα γεννητικών οργάνων κατά την κύηση μπορεί να έχει σοβαρές επιπτώσεις στο έμβρυο, αν μείνει χωρίς θεραπεία. Ωστόσο, υποτροπή παλαιού έρπητα γεννητικών οργάνων, συνήθως, δεν παρουσιάζει προβλήματα για το έμβρυο. Η μητέρα θα λάβει κανονικά αγωγή σαν να μην ήταν έγκυος.
- Αποφεύγουμε την επαφή της πληγής με γυμνά χέρια γιατί ο ιός είναι δυνατόν να μεταφερθεί σε άλλη θέση, παραδείγματος χάριν από το στόμα στα δάχτυλα ή στη μύτη ή στα μάτια.
- Συστήνεται τακτικό και καλό πλύσιμο των χεριών.
- Απαγορεύεται η σεξουαλική επαφή όταν υπάρχουν κλινικές βλάβες και αν μη τι άλλο επιβάλλεται η χρήση προφυλακτικού σε κάθε περίπτωση.
- Για αποφυγή υποτροπών του έρπητα το καλοκαίρι συστήνεται η χρήση αντιηλιακού με υψηλό δείκτη προστασίας.
Όχι, ο ιός δεν έχει μεγάλο χρόνο ζωής, έξω από τον οργανισμό, επομένως ο έρπης γεννητικών οργάνων μεταδίδεται μόνο με την σεξουαλική επαφή, την ανταλλαγή σωματικών υγρών και την άμεση δερματική επαφή με την βλάβη.