Ο έρπης ζωστήρας εμφανίζεται πιο συχνά σε ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας (άνω των 50 ετών) και σε άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα εξαιτίας του στρες, τραυματισμού, συστηματικής χρήσης ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων (μεταμοσχευθέντες), συγγενών ή επίκτητων ανοσοανεπαρκείών, ραδιοθεραπεία,κ.α. Ως επί των πλείστων, η νόσος εμφανίζεται μία φορά στην διάρκεια της ζωής, αλλά, σπανιότερα, μπορεί να εκδηλωθεί περισσότερες φορές.
Στην τελευταία περίπτωση, κρίνεται απαραίτητη η διερεύνηση, προς αποκλεισμό υποκείμενων νοσημάτων που προκαλούν την επαναπυροδότηση της λοίμωξης. Η γενική μέση ετήσια επίπτωση της νόσου υπολογίζεται σε 2-4/1000, με την μέση ηλικία εμφάνισης να είναι τα 60 έτη, ενώ μετά τα 80 έτη η επίπτωση αυξάνεται σε 10/1000. Η νόσος προσβάλει οριακά συχνότερα το γυναικείο φύλο.
Η λοίμωξη εισβάλλει με πρόδρομα συμπτώματα κατά μήκος του δερμοτομίου που πρόκειται να εκδηλωθεί το εξάνθημα, τα οποία διαρκούν 2 με 4 ημέρες. Στα πρόδρομα συμπτώματα περιλαμβάνονται κνησμός, πόνος, κνησμός , αίσθημα καύσου, υπερευαισθησία. Το πρόδρομο άλγος του έρπητα ζωστήρα μπορεί να συγχέεται ανάλογα με την εντόπιση της νόσου, με οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου, ημικρανία, κωλικό νεφρού, οξεία κοιλία, πλευριτικό άλγος. Τα παραπάνω εντοπισμένη συμπτωματογία μπορεί να συνοδεύεται από πυρετό, κόπωση, εξάντληση, δυσουρία, οδονταλγία, ωταλγία, δακρύρροια, φωτοευαισθησία και άλλα, ανάλογα με την εντόπιση. Η νόσος σέβεται την μέση γραμμή, και τα συμπτώματα περιορίζονται στο ένα ήμισυ του σώματος, με ελάχιστες εξαιρέσεις. Σπάνια, η πρόδρομη κλινική εικόνα δεν συνοδεύεται από εξάνθημα (zoster sine eruptione, herpes sine zoster).
Αναφορικά με την εντόπιση, η λοίμωξη προσβάλλει τα θωρακικά (53%), τα αυχενικά (20%) και τα οσφυοϊερά (11%) δερμοτόμια, όπως και το τρίδυμο και το οφθαλμικό νεύρο (15%). Η συχνότητα του οφθαλμικού ζωστήρα αυξάνεται με την ηλικία.
Αρχικά συμβαίνει καταστροφή και νέκρωση των κυττάρων στα νευρικά γάγγλια και στις νευρικές ίνες με επακόλουθο το έντονο άλγος. Έπειτα, ο ιός ακολουθεί φυγόκεντρη πορεία και μέσω των νευρικών ινών καταλήγει στις νευρικές απολήξεις του δέρματος και στην επιδερμίδα, όπου και αναπτύσσεται το χαρακτηριστική εικόνα. Το δερματικό εξάνθημα, έχει ποικιλομορφία και ευμεταβλητότητα, ανάλογα με τον ασθενή και το στάδιο της νόσου. Σε πρώτη φάση, συνίσταται από πολλές διαφόρου μεγέθους ερυθηματώδεις οιδηματώδεις πλάκες και βλατίδες, στην επιφάνεια των οποίων σταδιακά αναπτύσσονται πολλαπλές συρρέουσες φυσαλίδες και φλυκταινίδια. Σπάνια, οι βλάβες είναι αιμορραγικές, όταν ο ασθενής λαμβάνει αντιπηκτική αγωγή. Ακολούθως οι φυσαλίδες ρίγνυνται, εφελκιδοποιούνται (“κρούστα”) και αποπίπτουν χωρίς να αφήσουν κάποια υπολειμματική βλάβη. Ο κύκλος της νόσου διαρκεί συνήθως 14-21 ημέρες.
Η λοίμωξη παύει να είναι μεταδοτική με την επαφή, μετά την εφελκιδοποίηση των δερματικών βλαβών. Υπάρχουν όμως ενδείξεις ότι η νόσος μεταδίδεται και αερογενώς, όχι όμως με την ευκολία της ανεμευλογιάς.
Μεθερπητική νευραλγία ορίζεται ως η παραμονή έντονου πόνου, 1 έως 3 μήνες μετά την αποδρομή της λοίμωξης. Μπορεί να διαρκεί για πολλούς μήνες ή και για έτη. Προσβάλει το 10-20% των ασθενών με έρπητα ζωστήρα και η επίπτωσή της μεγαλώνει με την αύξηση της ηλικίας αλλά και την βαρύτητα της νόσου, όπως επίσης και υποκείμενες νόσους (αιματολογικές κακοήθειες, HIV, ανοσοκατασταλτική αγωγή). Η πιθανότητα εμφάνισης μεθερπητικής νευραλγίας σε άτομα ηλικίας πάνω από 40 έτη εκτιμάται σε 33%.
Σε άτομα πάνω από 70 έτη ανέρχεται στο 74%, ενώ σε άτομα κάτω των 30 ετών είναι ανύπαρκτη. Χαρακτηρίζεται από αναπαραγωγή των συμπτωμάτων της λοίμωξης χωρίς αυτή να είναι ενεργή. Μπορεί να έχει συνεχή ή παροξυσμική μορφή. Το πλέον βασανιστικό σύμπτωμα είναι η αλλοδυνία, όπου ένα μικρό, φυσιολογικά “αδιάφορο” ερέθισμα, προκαλεί δυσανάλογης έντασης πόνο.
Η χορήγηση αντιικής αγωγής από το στόμα μειώνει τον πόνο κατά την οξεία φάση της φλεγμονής, την ένταση της φλεγμονής, τον αριθμό των σχηματιζόμενων φυσαλίδων και την διάρκεια του εξανθήματος. Θα πρέπει όμως να χορηγείται εγκαίρως, μέσα στις πρώτες 72 ώρες από την έκθυση του εξανθήματος. Μελέτες όμως έχουν δείξει ότι η έναρξη της ακόμη και 7 ημέρες μετά τη εμφάνιση, μπορεί να είναι προς όφελος του ασθενούς.
Τα θεραπευτικά σχήματα που προτείνονται είναι:
Ακυκλοβίρη (Zovirax) 800mg, πέντε φορές την ημέρα
Βαλασυκλοβίρη (Valtrex) 1000mg, τρεις φορές την ημέρα
Φαμσικλοβίρη (Famvir) 500mg, τρεις φορές την ημέρα
Βριβουδίνη (Brivir) 125 mg, μία φορά την ημέρα
Η διάρκεια χορήγησης είναι επτά ημέρες σε ανοσοεπαρκείς ασθενείς.
Για την αντιμετώπιση της μεθερπητικής νευραλγίας προτείνονται τρικυκλικά αντικαταθληπτικά, αντιεπιληπτικά (γκαμπαπεντίνη, Neurontin), τοπική εφαρμογή καψαισίνης, με σχετικά καλή ανταπόκριση.
Ο οφθαλμικός ζωστήρας συνιστά προσβολή του οφθαλμικού νεύρου από τον ιό του έρπητα ζωστήρα. Είναι εξαιρετικά επικίνδυνη κατάσταση ,απαιτεί άμεση έναρξη συστηματικής αντιικής αγωγής και παρακολούθηση από οφθαλμίατρο για να προληφθούν αλλοιώσεις στο μάτι, που μπορεί να οδηγήσουν μέχρι και στην τύφλωση, σε σπάνιες περιπτώσεις.
Το σύνδρομο Ramsay - Hunt είναι μια διαταραχή που προκαλείται όταν ο έρπητας ζωστήρας προσβάλει το γονάτιο γάγγλιο του προσωπικού νεύρου. Το σύνδρομο Ramsay - Hunt τύπου 2, συνήθως, εκδηλώνεται με αδυναμία να κινηθούν πολλοί μυς του προσώπου, πόνο στο αυτί, απώλεια γεύσης στο μπροστινό μέρος της γλώσσας, ξηρά μάτια και στόμα, και ερυθηματώδη φυσαλιδώδη εξανθήματα. Επειδή το ακουστικό νεύρο είναι σε γειτνίαση με το γονάτιο γάγγλιο, μπορεί να συνυπάρχουν εμβοές, απώλεια ακοής, και ίλιγγος. Ο ωτικός έρπητας ζωστήρας είναι αποτελεί το 10% του συνόλου της πάρεσης του προσωπικού νεύρου, η παράλυση συνήθως είναι πλήρης και πλήρης αποκατάσταση συμβαίνει στο 20% των περιπτώσεων που δεν έλαβαν θεραπεία. Ως εκ τούτου, απαιτείται άμεση έναρξη αγωγής και καλύτερα αποτελέσματα φαίνεται να υπάρχουν στο συνδυασμό κορτιζόνης με αντιικό.
Ο έρπης ζωστήρας μεταδίδεται τις περισσότερες φορές με την επαφή και ωσότου οι βλάβες εφελκιδοποιηθούν.Ωστόσο υπάρχει μία μικρή πιθανότητα ένα άτομο με εξάνθημα έρπητα ζωστήρα να μεταδώσει τον ιό σε άλλο άτομο, που δεν έχει εμβολιαστεί ή δεν έχει νοσήσει από ανεμευλογιά, και αερογενώς.
Ωστόσο να διευκρινίσουμε, ότι ο ασθενής μπορεί να μεταδώσει ανεμευλογιά και όχι έρπη ζωστήρα.
Τις περισσότερες φορές ο ιός υποχωρεί χωρίς να αφήσει κάποιο κατάλοιπο σε παιδιά και ενήλικες με φυσιολογικό ανοσοποιητικό σύστημα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως σε ηλικιωμένους και περισσότερο σε ανοσοανεπαρκείς ασθενείς, (όπως οι οροθετικοί ασθενείς), οι μεταμοσχευθέντες συμπαγών οργάνων, ασθενείς με αιματολογικές νεοπλασίες, οι βλάβες του έρπητα είναι πιο δύσκολα αντιμετωπίσιμες.
Όταν ένα άτομο νοσεί με έρπη ζωστήρα, τότε το δέρμα που υπάρχει η μόλυνση είναι αρκετά ευαίσθητο, εύθραυστο και ταλαιπωρημένο. Μία περιττή έκθεση στον ήλιο θα μπορούσε να επιδεινώσει την κατάσταση του ασθενούς για αυτό και συνιστάται να αποφεύγεται. Το ίδιο ισχύει και για το μπάνιο στη θάλασσα και στην πισίνα.